جشن آذرگان
جشن آذرگان
جشن آذرگان یکی از جشن های باستانی در ایران است که توسط پیروان آیین زرتشت برگزار می شود. هر چند امروزه نمی توان ادعا کرد که این جشن با همان شور و هیجان باستانی خود اجرا می گردد، با این حال همچنان در شهرهایی از ایران و بخصوص شهرهایی که آتش گاه ها از خطرات طبیعی و حمله دشمنان در امان مانده اند برگزار می شود.
جشن آذرگان یکی از صدها جشن باستانی ایران است، با این حال ارزش و اهمیت آن بسیار زیاد بوده و زرتشتیان بسیار زیادی در سراسر ایران این روز را به جشن و پایکوبی و افروختن آتش می پردازند.
برگزاری این جشن نه تنها در میان پیروان زرتشت بلکه در میان افرادی که ارزش خاصی برای تاریخ ایران قائل هستند حائز اهمیت است.
در این مقاله تصمیم گرفته ایم به بررسی این جشن باستانی بپردازیم و علت برگزاری آن در آیین زرتشت را جویا شویم. سپس به ذکر شهرهایی می پردزایم که همچنان این آیین را بر پا می کنند و اینکه در این روز چه آداب و رسوم خاصی اجرا می شود. اگر شما نیز می خواهید با جشن آذرگان ایرانیان در دوره باستان و زمان حال آشنا شوید پیشنهاد می کنیم تا انتهای این مقاله ما را همراهی کنید.
آذر جشن چیست؟
جشن آذرگان یا آذر جشن! هر دو یک جشن ویژه در آذر ماه هستند. این جشن در روز نهم از ماه آذر برگزار می شود، اما نه به تقویم شمسی، بلکه به تقویم زرتشتی؛ اگر بخواهیم زمان دقیق برگزاری این جشن را به تقویم شمسی بیان کنیم باید بگوییم این جشن همزمان با سوم آذر ماه برگزار می گردد. این روز در تقویم زرتشتی شش روز جلوتر است و با عنوان نهم آذر شناخته می شود.
نهم آذر ماه در تقویم زرتشتیان آذر نام دارد. بله! درست متوجه شدید. یک روز از یک ماه با نام همان ماه برابر شده است. در ایران باستان تمام روزهای سال نام ویژه ای داشته اند و جالب است بدانید که روز نهم برج نهم از یک سال زرتشتی نیز آذر نام داشته و این روز به علت اهمیت بسیار زیاد آتش در ایران باستان، بدین نام ملقب شده است.
حتما در خلال این مباحث متوجه شده اید که آذر به معنای آتش است و جشن آذرگان یا آذر جشن نیز اشاره به جشن آتش دارد. آتُر، آتش و آذر همگی واژگانی هستند که در طول تاریخ برای گرامیداشت این روز بکار رفته اند. امروزه و در فرهنگ فارسی و تقویم شمسی از نام آذر به جای واژه آتش استفاده می شود.
علت برگزاری جشن آذرگان
به مختصرترین شکل ممکن می توان ارزش و مقام والای آتش در نزد ایرانیان زمان باستان را علت برگزاری جشن آذرگان دانست. اما چرا جشن آذرگان را در روز نهم آذر ماه می گیرند؟ شروع سرمای هوا نیز علت این امر است. برافروختن آتش و نیایش ایزد آتش برای در امان ماندن از گزند سرما، مهم ترین هدف از برگزاری این جشن بوده است.
آتش در آیین زرتشت به قدری ارزش و اعتبار دارد که برای او ایزدی در نظر گرفته و او را پرستش می کنند. آن ها عقیده دارند تمام نیروی انسان از آتش است و اگر آتش نباشد هیچ انسانی بر روی کره زمین زنده نخواهد ماند. در واقع آن ها معتقدند که:
انسان قوای بدن خود را از غذاها می گیرد و اگر آتش نباشد هیچ غذایی هم نخواهد بود.
اگر آتش نباشد انسان در سرما و یخبندان های شدید از بین می رود و توانی برای ادامه حیات نخواهد داشت.
اگر آتش نباشد سیاهی شب انسان را از پای در می آورد و یک انسان نمی تواند در مقابل حیوانات درنده از خود دفاع کند.
اگر آتش نباشد نیروی بخار وجود نداشته و هیچ پیشرفتی برای انسان متصور نخواهد بود.
آداب و رسوم جشن آذرگان
زرتشتی ها عقیده دارند که آذرگان فرزند اهورامزدا است. به همین علت آن ها در مقابل آتش به ستایش مشغول می شوند تا ایزد خود را بستایند. افروختن آتش مهم ترین رسمی است که در این روز از سال اجرا می شود. آن ها با فاصله از آتش به پایکوبی می پردازند و این پایکوبی را بندگی در مقابل ایزد خود قلمداد می کنند.
در نهم آذر ماه پیروان آیین زرتشت با شیرینی ها و خوراکی های خوشمزه از یکدیگر پذیرایی کرده و با یکدیگر در امورات خود مشورت می کنند. آن ها عقیده دارند که مشورت کردن در این روز بسیار خوش یمن است و به همین علت بسیاری از تصمیمات مهم خود را به این روز موکول می کنند.
زرتشتیان چند روز مانده به جشن آذرگان خانه های خود را تمیز کرده و در روز جشن نیز لباس های نو و تمیزی به تن می کنند. آن ها عقیده دارند که بهتر است در این روز از لباس هایی با رنگ سفید استفاده کنند و موها و ناخن های خود را می آرایند. زنان از دیرباز در این روز صورت خود را آرایش کرده و مردان نیز به آذین بندی آتش کده ها مشغول می شدند.
در پایان مراسم هر کدام از خانواده ها مشعلی از آتشِ برافروخته در آتشکده را به خانه خود می بردند و خانه خود را با آن متبرک می کردند. آن ها تا پایان زمستان و اتمام سرما از آن شعله مراقبت می کردند و اجازه نمی دادند خاموش شود. خاموش شدن شعله در طول زمستان را بدیمن دانسته و به همین علت تا پایان سرما آن را حفظ می کردند.
جشن آذرگان در شهرهای ایران
این جشن در ایران امروز به صورت محدود برگزار می شود. هرچند زرتشیان در نقاط مختلف ایران پراکنده شده اند با این حال برخی از شهرهای ایران را با عنوان حضور چنین اقلیت هایی می شناسند. به عنوان مثال همه ما می دانیم که شیراز، کرمان و یزد بیشترین میزان از اقلیت های کشور را دارند.
امروزه این جشن در شهرهایی که آتشکده دارند برگزار می شود و در سال های اخیر و به دنبال معرفی آن به ایرانیان با شکوه بیشتری نسبت به دهه های قبل برگزار شده است. اگر شما نیز می خواهید در این جشن باستانی و ایرانی شرکت کنید می توانید در این تاریخ به یکی از شهرهای ذیل مسافرت کنید:
شهر یزد: محل آتشکده ورهرام یا همان آتشکده بهرام که در خیابان آیت الله کاشانی قرار دارد.
کرمان : در زیارتگاه شاه مهرایزد که در شمال کرمان است و به باغچه بوداغ آباد نیز معروف است. همچنین در کرمان می توانید به آتشکده آناهیتا یا قلعه دختر بروید و این جشن را از نزدیک ببینید. این آتشکده در کنار پارک معروف انقلاب است.
اصفهان: مراسم برگزاری آذر جشن در مسیر اصفهان به سمت نجف آباد نیز برگزار می شود. آتشکده ای که در این منطقه قرار دارد با عنوان آتشگاه شناخته می شود و در نزدیکی منارجنبان و بر فراز تپه ای سنگی و کم ارتفاع قرار دارد.
تهران: ساده ترین راه بازدید از این جشن برای شمالی ها و ساکنین غرب و شمال غرب کشور سفر به تهران است. آتشکده تخت رستم در ۲۰ کیلومتری غرب شهریار و در بخش جوفین در نزدیکی روستای قجر روی کوه تخت رستم قرار داشته و محل برگزاری آذر جشن در نهم آذر است.
نیاسر: آتشکده نیاسر یا چهارتاقی نیاسر که در نیاسر جاده کاشان به دلیجان و در محل قرار گیری روستای نیاسر واقع شده است یک پیشنهاد دیگر برای شرکت در جشن آذرگان خواهد بود.